górne tło

Jak uczyć o zmianach klimatu? – wyjaśnia EIT Climate KIC

Dlaczego szkoła jest najlepszym miejscem do zajmowania się klimatem? Wiemy już, że obecni uczniowie będą żyli w świecie, który może drastycznie różnić się od naszego. Zmiana temperatury w atmosferze wpływa na ekosystemy, w których żyjemy, a więc na to, co będziemy mogli jeść, w jakich domach będziemy mogli żyć, jak będziemy podróżować i kto będzie naszym sąsiadem.

Już teraz musimy zastanowić się, czy to, czego uczymy dzieci i młodzież, wyposaża ich w kompetencje, które pozwolą im radzić sobie z tak szybko zmieniającą się rzeczywistością. Musimy również brać pod uwagę, czy przekazywana im obecnie wiedza pozwoli nie tylko adaptować się do tych zmian, ale też aktywnie im przeciwdziałać – opracowywać nowe technologie, wdrażać nowe sposoby myślenia, działania, pracy, transportu. To przecież ważny element ich późniejszych zawodowych karier.

Szkoła jest dobrym miejscem do myślenia o kwestiach klimatu z co najmniej kilku powodów:

Dlaczego dobrze jest włączyć zagadnienia klimatu do naszych lekcji?

Często jako nauczyciele mierzymy się z problemem słabego zaangażowania uczniów w nasze przedmioty. Można odnieść wrażenie, że współczesne dzieci i młodzież nie interesują się wieloma sprawami.

Kwestie klimatu jednak ogniskują w sobie wiele obszarów, które mogą stanowić dla młodych ludzi dobry punkt wyjścia do dociekań naukowych, a jednocześnie mają w sobie elementy, które związane są z ich życiem, decyzjami, doświadczeniem, przyjemnościami. Wokół zagadnienia klimatu oscylują pozornie banalne pytania: Czy sikać po prysznicem? Ile torebek foliowych zużywam i co się z nimi dzieje? Czy namawiać rodziców, żeby przesiedli się na rowery? Czy jedzenie mięsa szkodzi planecie, a jeśli tak, to dlaczego?. Włączenie jakiegoś aspektu kwestii klimatycznych do nauki każdego przedmiotu, na każdym etapie edukacji z pewnością przyciągnie uwagę uczniów – nawet tych mniej zainteresowanych.

Klimat w centrum edukacji: Jak – zaczynając od klimatu – uczyć etyki, kooperacji i wspierać kreatywność?

Zmiany klimatyczne zachodzą wszędzie i każdy z nas ich doświadcza. O tym, że temperatura na planecie się podnosi, wiemy od bardzo dawna, ale to ostatnie lata przyniosły zmiany, które widzą i czują wszyscy. Najbardziej oczywistym punktem wyjścia do pracy z dziećmi jest zagadnienie zmiany pogody, dociekanie, dlaczego w zimie nie ma śniegu, co to są gazy cieplarniane, co tak naprawdę powoduje zmiany klimatu. Sama analiza przyczyn podnoszenia się temperatury może być ciekawym punktem wyjścia do lekcji z kilku przedmiotów.

Lepsze rozumienie przyczyn stanowi dla dzieci i młodzieży najlepszą zachętę do podejmowania konkretnych działań na rzecz klimatu. Wprowadzenie podstawowych pojęć związanych z klimatem i jego ochroną może być wspólnym projektem zespołów uczniów na różnym poziomie edukacji. Punktem wyjścia może być lista pytań dobranych do wieku dzieci:

Dla starszej młodzieży proponuję następujące zagadnienia:

Każdy z tych tematów można potraktować jak punkt wyjścia do bardzo ciekawych i złożonych dyskusji, uczenia się tego, jak korzystać z wiarygodnych źródeł, jak potwierdzać hipotezy, wychodzić poza jeden sposób myślenia, a przede wszystkim – co robić i dlaczego.

Dodatkowo polecamy również strony dotyczące klimatu i ochrony przyrody:

Włącz do nauczanego przedmiotu myślenie systemowe i myślenie o przyszłości

W szkołach w naszym regionie (Europie Centralnej i Wschodniej) brakuje wyposażenia dzieci nie tylko w wiedzę o konkretnych zagadnieniach, ale również umiejętności powiązania wielu elementów, widzenia ich oddziaływania i myślenia o świecie jako o systemie czy zbiorze wielu powiązanych systemów. Z doświadczeń naukowych wiemy, że to właśnie elementy myślenia systemowego pomagają najlepiej opisywać kwestie klimatyczne i najskuteczniej znajdywać dla nich rozwiązania. Dlatego, wychodząc od konkretnego przykładu (znikająca wyspa na Pacyfiku, plastikowa szczoteczka do zębów, podróż samolotem), warto pokazywać dzieciom, co każde z tych zagadnień niesie ze sobą – z czym się wiąże, jakie ma konsekwencje.

Ostatnie ważne ćwiczenie, które warto włączyć do każdego przedmiotu, to wyobrażanie sobie przyszłości w różnych perspektywach czasowych: od bliskich (za 5–7 lat), przez średnie (za 10–20 lat), do odległych (za 30–50 lat). Warto z tych ćwiczeń uczynić bazę dociekań o tym:

W prowadzeniu konkretnych działań w szkole mogą nam pomóc doświadczone organizacje edukacyjne, dla których ważny jest temat klimatu:

Budynek i okolica szkoły jako przestrzeń edukacji i troski o klimat

Pomyśl, jak zarządzać przyszkolną zielenią, by mogła ona pokazywać i uczyć kwestii klimatycznych. Zastanów się, czy istnieje możliwość zainstalowania zielonego dachu lub ściany na terenie szkoły. Wspólnie z uczniami stwórz projekt, którego celem będzie redukcja produkcji odpadów w oparciu nie tylko o ich segregowanie, ale przede wszystkim wtórne użycie. Współpracuj z gminą w sprawie pozyskania środków na rzecz małej retencji wodnej albo energooszczędnych instalacji pozyskujących energię ze słońca lub wiatru.

W uczeniu o klimacie i jego sytuacji ważne jest pokazywanie powiązania między codziennymi działaniami, praktykami i nawykami (tym co wszyscy robimy codziennie) a sytuacją planety. Dlatego szkoła powinna być miejscem zdobywania wiedzy i informacji, ale też od razu przestrzenią, w której tej wiedzy można użyć i doświadczyć jej efektów. Uczenie o klimacie powinno być integralną częścią edukacji, a nie dodatkowym przedmiotem.

autor: Aleksandra Gołdys – EIT Climate KIC