Kraków bez plastiku - rekomendacje dla szkół i placówek

10 kwietnia 2019 r. Rada Miasta Krakowa przyjęła uchwałę nr XIII/233/19 w sprawie ustalenia kierunków działania dla Prezydenta Miasta Krakowa w zakresie przeprowadzenia akcji „Kraków bez plastiku”. Poniżej pismo Dyrektor Wydziału Edukacji Ewy Całus do dyrektorów szkół i placówek.

Szanowni Państwo Dyrektorzy,

10 kwietnia 2019 r. Rada Miasta Krakowa przyjęła uchwałę nr XIII/233/19 w sprawie ustalenia kierunków działania dla Prezydenta Miasta Krakowa w zakresie przeprowadzenia akcji „Kraków bez plastiku”. Dokument można pobrać tutaj.

Niezależnie od dyspozycji tej uchwały, obowiązującym aktem prawa jest także dyrektywa z 27 marca 2019 r. Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ograniczenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko, zobowiązująca nas do rezygnacji lub ograniczania użytkowania produktów wykonanych z tworzyw sztucznych, które są najbardziej niebezpieczne dla środowiska.

W Wydziale Edukacji przygotowaliśmy rekomendacje, które pomogą w przeprowadzeniu akcji „Kraków bez plastiku” w kierowanych przez Państwa Dyrektorów szkołach i placówkach. W przygotowaniu rekomendacji pomogła nam Prof. Małgorzata Grodzińska-Jurczak wraz z pracownikami Zespołu Ochrony Przyrody i Edukacji Środowiskowej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie oraz studentami Wojciechem Dybkiem i Anną Jurczak, współkoordynatorami w projekcie Nie!DlaPlastiku, którego inicjatorem jest Pani Profesor, jak również członkowie Grupy aDaSie i Pani Elżbieta Gierek, nauczycielka biologii i przyrody. Rekomendacje przedstawiam poniżej.

1. Plastikowe i/lub styropianowe pojemniki, naczynia, kubki, sztućce i słomki wykorzystywane w szkole powinny być zastępowane produktami wielokrotnego użytku wykonanymi m.in. ze szkła, metalu, papieru lub tworzyw biodegradowalnych (np. wyprodukowanych z drewna lub jadalnych otrębów). Dotyczy to pracy stołówek szkolnych i usług cateringowych realizowanych na potrzeby zebrań, konferencji i wydarzeń organizowanych przez Państwa placówki. W przypadku posiłków dostarczanych do szkół dla uczniów rekomenduje się wybór takich firm cateringowych, które stosują naczynia wielokrotnego użytku.
    
2. Wodę podawaną w plastikowych butelkach można zastąpić wodą z kranu w szklanych dzbankach lub butelkach wielorazowego użytku (np. zwrotnych plastikowych lub szklanych). Informacje na temat walorów picia krakowskiej kranówki można znaleźć na stronie kampanii „W Krakowie dobra woda prosto z kranu”: www.prostozkranu.krakow.pl. Rekomendujemy też montaż dystrybutorów/poidełek z wodą kranową, z których uczniowie i nauczyciele będą mogli pobierać wodę do własnych butelek wielokrotnego użytku – jest to możliwe w ramach akcji organizowanej przez Krakowskie Wodociągi.
    
3. W sklepikach szkolnych codziennie pakuje się tysiące obwarzanków i kanapek w woreczki foliowe, jakie można zastąpić np. papierową torebką lub pudełkiem, które ma ze sobą uczeń. Napoje zimne sprzedawane są w plastikowych butelkach, a gorące w kubkach styropianowych. Na te kwestie można zwrócić uwagę w umowie najmu na prowadzenie sklepiku szkolnego.
    
4. Szczoteczki jednorazowego użytku stosowane podczas fluoryzacji zębów można z powodzeniem zastąpić zwykłymi szczoteczkami przynoszonymi z domów przez uczniów lub jeśli jest taka możliwość – drewnianymi szczoteczkami (np. bambusowymi) z ekologicznym włosiem.
    
5. Zachęcamy do realizowania na co dzień proekologicznych inicjatyw edukacyjnych promujących wśród uczniów ograniczanie zużycia plastiku i segregację odpadów, np. konkursów (które mogą dotyczyć chociażby pomysłów uczniów na ograniczenie plastiku w szkole i w domu czy też obliczania ilości odpadów z tworzyw sztucznych – w tym przypadku można skorzystać z internetowego kalkulatora plastikowych odpadów Omni Calculator – www.omnicalculator.com), wspólnego przygotowywania eko-posiłków, udziału w akcjach antyplastikowych (np. Nie!DlaPlastiku – www.niedlaplastiku.pl) czy organizowania wycieczek (np. do Centrum Ekologicznego Barycz). Rekomendujemy również udział szkół w projekcie Miejskie Przedsiębiorstwa Oczyszczania „Krakowskie szkoły najlepiej segregują odpady” (więcej informacji: www.mpo.krakow.pl/najlepiej) w ramach którego szkoły są wyposażane w pojemniki do segregacji odpadów oraz materiały dydaktyczne, a nauczyciele mogą brać udział w specjalistycznych szkoleniach. Ciekawe materiały edukacyjne do wykorzystania przez Państwa można znaleźć także na stronie prowadzonej przez Ośrodek Działań Ekologicznych „Źródła”: www.ekokalendarz.pl/pakiety-edukacyjne.
    
6. Zastępujmy kupowanie na potrzeby zajęć przedmiotów z tworzyw sztucznych (takich jak plastikowe słomki, patyczki) materiałami naturalnymi, które nie szkodzą otaczającemu nas środowisku. Z kolei kubeczek na wodę podczas malowania farbami można zastąpić szklanym słoikiem. Proponujemy „kreatywny recykling" wykorzystujący ponownie na pozór już niepotrzebne odpady.
    
7. Przy okazji wspominamy także o ograniczeniu zużycia papieru – drukowaniu tylko naprawdę niezbędnych dokumentów, zmniejszaniu czcionki lub marginesów wydruku, druku dwustronnym, ograniczaniu kserowania. W miarę możliwości warto także kupować do drukarek i kserokopiarek ekologiczny papier makulaturowy.
    
8. Rekomendujemy jako pomoc dydaktyczną zakup do bibliotek książek Arety Szpury „Jak uratować świat. Czyli co dobrego zrobić dla planety” oraz Katarzyny Wągrowskiej „Życie Zero waste. Żyj bez śmieci, żyj lepiej".
    
9. Kluczowa jest współpraca z rodzicami i opiekunami oraz dotarcie do nich z informacjami dotyczącymi konieczności ograniczania zużycia plastiku w życiu codziennym. Rodzice wraz ze swoimi dziećmi mają realny wpływ na ilość zużywanego plastiku kupując dzieciom np. torby ekologiczne zamiast plastikowych worków, pakując śniadania w pudełka śniadaniowe wielokrotnego użytku czy też oprawiając podręczniki i zeszyty w papierowe okładki. Warto zwrócić uwagę na materiały z jakich są wykonane przybory do pisania i ich przechowywania (np. piórniki) zastępując te wykonane z tworzyw sztucznych drewnianymi lub wykonanymi wspólnie na zajęciach z niepotrzebnych ubrań, np. jeansów. Tego typu pomysły w szkole można zebrać w program lub konkurs „Zero plastiku w plecaku”.
    
10. Rodzice zwrócili nam uwagę na to, że wymagamy papierowej wersji książki na lekcji, choć wiele lektur jest dostępnych w formie darmowych e-booków np. w bibliotece internetowej Wolne Lektury, dlatego powinniśmy pozwalać również na elektroniczne wersje książek. Świetną inicjatywą są organizowane kiermasze książek, promujące wśród uczniów kupowanie używanych lektur i publikacji.

Liczę, że opracowane przez nas rekomendacje okażą się pomocne, sądzę jednak, że znacznie więcej ciekawych proekologicznych pomysłów pojawi się w Państwa jednostkach. Informuję równocześnie, że skierowałam także pismo do Dyrektora Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa – Oddział Terenowy w Krakowie z prośbą o rozważenie zmiany w zakresie pakowania produktów spożywczych dostarczanych do szkół, polegającej na zastąpieniu opakowań plastikowych opakowaniami bardziej przyjaznymi środowisku.

W związku ze zobowiązaniem Prezydenta Miasta Krakowa do przedstawienia Radzie Miasta Krakowa informacji na temat przeprowadzonych działań proszę o przesłanie informacji jakie działania zamierzacie Państwo zrealizować na adres Wydziału Edukacji: ek.umk@um.krakow.pl w terminie do 17 czerwca 2019 r. Mam na uwadze również liczne akcje i inicjatywy już dotąd przez Państwa w tym obszarze realizowane, o przesłanie informacji na ich temat również proszę. Informacja zarówno o dotąd realizowanych inicjatywach i Państwa nowych zamierzeniach posłuży do sformułowania katalogu dobrych praktyk w tym zakresie.

Z góry dziękuję za zaangażowanie.

Z wyrazami szacunku,
Ewa Całus
Dyrektor Wydziału Edukacji